کد مطلب:1406 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

آيا مراعات نظم مطلق در زندگي با آزادي انسان سازگار است؟

با توجه به هويت نظم در جهان عيني و كارهاي انساني كه همة ادراكات و انديشه و پيش‎بيني و اراده و تصميم او را وابستة زنجير علل و معلولات و وسائل و اهداف و رويدادها و فعاليتهاي جبري و شبه جبري مي‎نمايد، آدمي را در اسارت «بايد»ها و «نبايد»ها درمي‎آورد. اين توهم اگرچه از جهت گرفتاري انسان به تعاقب و حلقه‎هاي زنجيري امور زندگي در صورت نظم محض، صحيح به نظر مي‎رسد، ولي ضرورت نظم در زندگي از يك طرف، و اشتياق ذاتي انسان به آزادي [البته مسئولانه] مخصوصاً علاقة فراوان او به زندگي در جهاني كه ديوارهاي آهنين قوانين طبيعت و قراردادها، ديدگاه او را تاريك مي‎كند، از طرف ديگر، تضادي را به وجود مي‎آورد، كه بايد براي مرتفع ساختن اين تضاد راه و چاره‎اي صحيح انديشيد. براي اين اقدام حياتي، مديريت‎هاي اجتماعي بايد دو كار بسيار اساسي را انجام بدهند: 1ـ شناخت و تشخيص قدرت مغزي و رواني انسانها در برابر فعاليتهاي دروني و بروني فيزيكي براي تعيين مقدار كار عضلاني و مغزي به حسب زمان و كيفيت و كميّت، از طرف متخصصان عادل تعيين شود، تا احساس آزادي و استقلال هويت شخصيت در حلقه‎هاي زنجيري امور زندگي به شكل پيچ و مهرة زندگي ماشيني، خود را از دست ندهد، آن‎گاه نوبت سياستمداران دلسوز و مخلص جامعه مي‎رسد كه برنامة زندگي مردم جامعة خود را با نظر به انسان محوري به ترتيب بالا تنظيم نموده و به اجراء درآورند. 2ـ مقامات تعليم و تربيت و فرهنگ به طور كلي براي تقويت شخصيت انسانها، دست به كار جدي شوند و نخست اثبات كنند كه همان‎گونه كه بشر از آغاز زندگي با قدرت شخصيت و توانايي‎هاي مغزي خود همة موانع طبيعت را كه مانعيت آنها به طور قانوني از پيشرفت بشر جلوگيري مي‎نمود، و با اين‎حال، او با قانون ارادة قوي همة آنها را تسليم خود كرده و به حركت پيشروي خود ادامه داده است، به همانگونه به حركت منظم با اشراف و قدرت شخصيت به زندگي خود ادامه بدهد. ملاحظه مي‎شود كه به اين ترتيب بشر مي‎تواند هم آزادي معقول و مسؤولانه خود را حفظ كند و هم با نظم منطقي، تلاشهاي خود را به ثمر برساند و تنها با اين دو راه است كه آدميان مي‎توانند نظم زندگي را حتي در خشن‎ترين كيفيت ماشيني آن، مراعات نموده و كليد آن را به دست داشته باشند نه اينكه كليد هويت و شخصيت و اراده و آزادي و ارزشهاي خود را به بهانة نظم به دست ماشين ناآگاه و بي‎اختيار بسپارند.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 26
آية الله محمدتقي جعفري